Hoe je kijkt naar schulden is erg afhankelijk van de omgeving waarin je bent opgegroeid. Als je in een gezin bent opgegroeid met schulden, dan vind je het misschien minder erg als je zelf in schulden zit. Daarnaast kunnen ouders die in de schulden zitten minder bijdragen aan studiekosten, waardoor kinderen gedwongen worden om meer te gaan werken of te lenen. Ook je bereidheid om hard te werken om uit de schulden te komen wordt sterk gedreven door jouw kijk op schulden.

Tolereer je schulden of wil je er radicaal vanaf komen? Door de jaren heen is er in Nederland meer tolerantie gekomen voor schulden. Waarbij in het verleden schulden zich voornamelijk beperkten tot het kopen van een huis, gaan we nu meer schulden aan. De generatie na de Tweede wereldoorlog kon nog sparen voor het kopen van een huis, daarna werden hypotheken de norm om een huis te kopen. Het was toen normaal dat de overheid je studie betaalde en dat je studiefinanciering ontving. De laatste jaren is het lenen van geld voor je studie de norm geworden. Ook zie je dat kopen op afbetaling steeds populairder wordt onder jongeren. Het hebben van schulden wordt steeds meer de standaard.

Volgens het CBS was de gemiddelde studieschuld in Nederland in 2022 € 16.000,- Een startsalaris is gemiddeld tussen de € 2.000,- en € 3.000,- per maand. Dan kun je zelf wel bedenken dat je jaren nodig hebt om je studieschuld af te lossen. Tenzij je thuis woont en aan niets anders geld uitgeeft dan aan het aflossen. Je kunt gedurende die dure periode van je leven dat geld niet gebruiken voor andere dingen, zoals het sparen voor een huis of een trouwerij. Het grote probleem met deze ontwikkeling is dat mensen meer schulden hebben en dat mensen ook gewend zijn geraakt aan het hebben van schulden.

Op je financiële reis krijg je bij grote financiële beslissingen de mogelijkheid om geld te lenen. Geld lenen betekent natuurlijk schulden maken. Hoe vaker je kiest voor schulden, hoe moeilijker het wordt om te winnen met geld. Schulden hebben de potentie om je hele leven kapot te maken. Het probleem met schulden is dat je nu al geld gebruikt dat je pas in de toekomst gaat verdienen. Stel, ik koop een auto met een lening. Dan wordt er al beslag gelegd op een deel van mijn salaris. Ik heb geen keuze meer waar ik mijn geld aan kan uitgeven. Mocht je opeens minder gaan verdienen, dan wordt het lastig om je schulden af te lossen en zul je dieper in de schulden terechtkomen.

Schulden verkleinen de kans om vermogen op te bouwen. Ze kunnen ook een indicatie zijn dat je boven je stand leeft. Je koopt wat op een website maar je hebt nog niet voldoende geld op je rekening. Je kunt dan kiezen om iets te kopen op afbetaling. Als dit een ongezonde gewoonte wordt, dan kunnen schulden zich gaan opstapelen, waar- door het lastig wordt om het terug te betalen.

“Mensen kopen dingen die ze niet nodig hebben van geld dat ze niet hebben om indruk te maken op mensen die ze niet eens aardig vinden.”

George Fooshee

In Amerika is er een heel aantrekkelijk creditcardpuntensysteem, waardoor je heel gemakkelijk allerlei voordelen kunt krijgen als je een bepaalde creditcard gebruikt. Dit kan variëren van gratis vliegtuigtic- kets tot korting bij aankopen. Deze voordelen worden betaald door alle klanten die niet verstandig kunnen omgaan met hun creditcard en hierdoor enorme schulden opbouwen. Het is beter om ver van schulden vandaan te blijven!

Ik ga het nog wat scherper neerzetten. Als je wilt winnen met geld dan moet je een gezonde afschuw hebben voor schulden. Schulden zijn een teken van armoede. Je koopt dingen die je eigenlijk niet kunt betalen.

Hoe toleranter je bent naar je schulden en hoe meer je niet bereid bent om radicaal af te rekenen met je schulden, hoe langer je gevangen zit. Voordat we het gaan hebben over hoe je uit de schulden kunt komen, wil ik je helpen om meer afkeer te hebben voor jouw schulden. Om je duidelijk te maken waarom schulden verschrikkelijk zijn, wil ik je vertellen over hun vreselijk nare eigenschappen.

JA-MAAR!

De eerste ja-maar die ik meestal hoor als ik zeg dat schulden afschuwelijk zijn, is op het persoonlijke vlak. ‘Je kent mijn situatie niet.’ ‘Zonder lening had ik nooit…’ Mijn afkeer voor schulden is nooit een aanval op jouw persoonlijke situatie! Ik denk wel dat schulden een slechte invloed hebben op je financiële welzijn en dat de omstandigheden beter zouden zijn als er geen schulden zijn.

De tweede ja-maar is dat niet alle schulden slecht zijn: ‘Hoe zit dat dan met mijn hypotheek of studielening?’ ‘Als ik geen hypotheek had genomen, had ik nooit een huis kunnen kopen.’ ‘Als ik geen studielening had genomen, had ik nooit kunnen studeren.’ Misschien was het kopen van het huis met een hypotheek en studeren met een studielening op dat moment wel de beste financiële beslissing, maar het betekent niet dat als je in gelegenheid bent om uit de schulden te komen, dat je deze schulden blijft tolereren.

Laten we kijken naar het kopen van een huis. Als je kon kiezen tussen een huis kopen met of zonder hypotheek, dan kiezen mensen over het algemeen voor een huis zonder hypotheek. Je maandlasten blijven dan laag, je hoeft geen contract te sluiten met een bank, et cetera. Vanuit financieel oogpunt is een hypotheek één van de voordeligste financieringsvormen in onze maatschappij. Dus rationeel gezien moet je eigenlijk wel een hypotheek nemen, zodat het spaargeld voor iets anders gebruikt kan worden. De reden waarom mensen het liefst geen hypotheek willen hebben, is dat schulden een prijs hebben. Die prijs is niet alleen uit te drukken in een rentepercentage.

Door schulden aan te gaan, lever je een deel van je vrijheid in. Als je niet elke maand een hypotheekbetaling had moeten doen, had je misschien andere keuzes gemaakt qua werk en carrière. Hoe meer schulden, hoe meer stress je zult ervaren als het financieel even tegenzit. Er is wel een trend gaande waarbij kopers van een huis steeds meer eigen geld moeten meenemen, waardoor hun schuldenlast kleiner wordt.

Als je geen geld hebt om te studeren dan is het beter om geld te lenen en wel te gaan studeren, dan geen geld te lenen en niet te gaan studeren. Geld lenen voor een studie kan een investering zijn, als je meer gaat verdienen na het behalen van je diploma en je daarmee minimaal je studiekosten terug kan verdienen. De keuze is echter niet of je wel of niet gaat studeren, maar hoe je de studie gaat betalen. Je kunt inderdaad geld lenen om de studie te betalen, maar misschien zijn er ook andere mogelijkheden. Je kan bijvoorbeeld deeltijd gaan studeren zodat je tegelijkertijd geld kunt verdienen en tevens nuttige werkervaring opdoet. Je kunt kijken of je in aanmerking komt voor een studiebeurs. Mijn vader heeft kunnen studeren vanwege een studiebeurs. Je kunt ook denken aan het gebruiken van een tussenjaar om te werken voor het collegegeld. Je kan overwegen om in het buitenland te gaan studeren, in veel landen is collegegeld gratis. Er zijn websites die gespecialiseerd zijn in het vergelijken van woonkosten en collegegeld in verschillende landen.

Drie problematische gevolgen van schulden

1. Verlies van vrijheid

Het eerste nadelige gevolg van het hebben van schulden is dat het beslag legt op het inkomen. De volgende Bijbeltekst legt de vinger op de zere plek.

“Een rijke heeft macht over armen, wie leent is de slaaf van zijn geldschieter.”

Spreuken 22:7 NBV21

Als rijk mens heb je een verantwoordelijkheid naar arme mensen. Je zult je moeten afvragen wat je met die verantwoordelijkheid gaat doen. Rijkdom, invloed en verantwoordelijkheid gaan hand in hand. Als schuldenaar ben je slaaf van je geldschieter. Dat betekent dat hij macht over jou heeft. Dit zul je wel herkennen als je in de schulden hebt gezeten. Je bent volledig afhankelijk van de wil van banken en andere geldverstrekkers. Eigenlijk werk je niet meer voor jezelf, maar voor de banken en de geldverstrekkers. De Bijbeltekst is wat scherp uitgedrukt, maar iedereen zal de waarheid van deze tekst moeten inzien. Door schulden ben je een deel van jouw toekomstige inkomen verschuldigd aan diegene van wie je hebt geleend. Dit zorgt ervoor dat je geen vrijheid hebt om te beslissen wat je met je geld gaat doen.

2.  Geld lenen kost geld

Het tweede nare gevolg is dat geld lenen niet gratis is. Iemand die je geld leent, wil als vergoeding rente ontvangen. Door rente te betalen wordt de prijs van een product vaak vele malen duurder dan de ori- ginele aankoopprijs. Lukt het dan niet om de schuld snel af te lossen, dan ga je ook nog rente betalen over de rente die je verschuldigd bent. Dit zorgt voor een rente-op-rente effect, wat in het Engels ook wel compound interest heet. Professor Albert Einstein noemde dit fenomeen het achtste wereldwonder.

“Compound interest is the eight wonder of the world. He who understands it, earns it. He who doesn’t pays it.”

Albert Einstein

Compound interest zorgt ervoor dat schulden op de lange termijn onbetaalbaar worden. Ik kan dit het beste illustreren met een praktijkvoorbeeld. In Amerika is de gemiddelde studentenlening15

$ 30.000,- en de gemiddelde rente op deze lening is 5.8%. Mocht je na je studie een baan vinden dan is er een grote kans dat je begint met een gemiddeld startsalaris. Dit salaris is waarschijnlijk voldoende om de maandlasten te betalen, maar dit laat weinig ruimte over om te sparen of om schulden af te lossen. Daarnaast is dit ook de meest dure periode van je leven, misschien wil je een huis kopen, trouwen of kinderen krijgen. Mocht je in die periode al het spaargeld gebruiken om deze doelen te realiseren dan houd je weinig geld over voor het aflossen van de lening. In onderstaande tabel staat wat er met de lening gebeurt als je deze tien jaar negeert en indien er niks wordt afgelost.

Na tien jaar is de schuld opgelopen tot over de € 50.000,- en de jaar- lijkse rentebetaling is daarna meer dan € 3.000,-. Je moet dus meer dan € 3.000,- per jaar aflossen om de schuld te reduceren. Uiteindelijk zal de schuld zo oplopen dat hij onbetaalbaar wordt. Je zit dan vast in een web van schulden. In Amerika blijven de studentenschulden zelfs na persoonlijk faillissement bestaan, oftewel ze blijven je je hele leven achtervolgen. Het is daarom goed om de afbetaling van schulden niet uit te stellen, maar deze snel ter hand te nemen, voordat het probleem groter wordt.

3.  Negatieve impact op intelligentie

Het laatste en misschien wel het belangrijkste negatieve effect van het hebben van schulden is dat het IQ omlaag gaat. De universiteiten Harvard en Princeton hebben een onderzoek gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Science naar het effect van schulden op intelligentie. Ik wil graag wat uitgebreider uitleggen wat ze hebben onderzocht en wat de resultaten waren.

Schulden verlagen het IQ met 13 punten

Onderzoek aan de universiteit van Harvard en Princeton toont aan dat armoede en gerelateerde zorgen zo veel mentale energie kosten dat er weinig denkkracht meer overblijft om te besteden aan andere zaken. Een persoon met geldproblemen had bij het doen van IQ tests gemiddeld een IQ van 13 punten lager, wat vergelijkbaar is met een nacht niet slapen. 13 punten is ook het verschil tussen het IQ van een middelbare school scholier en een HBO student.

Het eerste experiment werd uitgevoerd in een winkelcentrum in New Jersey. 400 mensen werden op basis van hun inkomen verdeeld in twee groepen: arm of rijk. Daarna moesten de twee groe- pen financiële vraagstukken beantwoorden en aansluitend een IQ test doen. Er werd onderscheid gemaakt tussen makkelijke en moeilijke vraagstukken. Een voorbeeld van een vraagstuk: je auto gaat stuk en hij moet gerepareerd worden. Doe je dat met contant geld? Ga je lenen? Of stel je de reparatie uit? Wat opviel was dat bij makkelijke vraagstukken het IQ van beide groepen gelijk was. Ech- ter, toen de moeilijke vraagstukken werden gepresenteerd, zoals het betalen van een dure reparatie van $ 1.500,- daalde het IQ van de ‘arme’ groep flink terwijl het IQ van de ‘rijke’ groep niet veranderde.

In het tweede experiment werd gekeken naar 464 boeren uit India die voor tenminste 60% van hun inkomen afhankelijk waren van de jaarlijkse oogst. Voor de jaarlijkse oogst waren deze boeren arm, want ze moesten vaak geld lenen om rond te komen en na de oogst waren deze boeren respectievelijk rijk. Na het doen van twee IQ tests, een vóór en een na de oogst, was duidelijk te zien dat het IQ na de oogst veel hoger was. Hier zag je duidelijk de relatie tussen het hebben van tekort en je IQ.

De resultaten van dit onderzoek zijn best schokkend, omdat je je kunt voorstellen dat mensen met geldproblemen flink last hebben van een lager IQ. Dit verklaart misschien ook dat sommige arme gezinnen onlogische beslissingen maken. Arme gezinnen geven bijvoorbeeld meer geld uit aan een afhaalmaaltijd, terwijl dit veel duurder is dan zelf koken. Het is een begrijpelijke optie na een lange dag werken, maar geen verstandige, zeker niet als je al worstelt om de rekeningen te kunnen betalen.

Stel, je bent gaan studeren en je hebt een flinke studieschuld opgebouwd. Vervolgens kom je van de universiteit en zou je slimmer moeten zijn, maar door de geldstress wordt je denken te veel in beslag genomen. Dat heeft direct impact op jouw prestaties op het werk en daarmee je carrièremogelijkheden. Het onderzoek toont gelukkig ook aan dat de verlaging van het IQ tijdelijk is. De boeren in India konden nadat de oogst binnen was gekomen weer met volle capaciteit nadenken.

Ik hoop dat door de drie negatieve effecten van schulden: verliezen van vrijheid, rentekosten en de impact op IQ, je afschuw voor schulden is versterkt. Dit moet je motiveren om je schulden ook echt aan te pakken en een plan te maken om snel uit de schulden te komen.